جغرافیا و تاریخ اجتماعی و فرهنگی زرنج از صدر اسلام تا تیموریان

یکی از شهرهای قدیمی ایران که امروزه تنها نامی از آن در لابه لای کتب تاریخی برجای مانده، زرنج است که در دوران ساسانیان جزئی از بلاد پهناور سیستان بود. زرنج بین دو رود هیرمند در جنوب و نیشک در شمال، در محلی که امروزه آن را نادعلی می گویند، واقع بوده است. در اخبار فتوحات اولیه مسلمین از این شهر مکرر یاد شده است. زرنج در دوران عباسیان به واسطه به قدرت رسیدن خاندان صفاری شهرت یافت و در دوران فرمانروایی این خاندان از اهمیت ادبی نیز برخوردار شد. کرسی سیستان تا قرن چهارم هجری، از رونق و رفاه خاص برخوردار بود و در طی این قرون به عنوان مرکز بزرگ تجاری و بازرگانی شمرده می شد. نام زرنج تا اواخر قرن ششم هجری کاربرد داشت و جغرافی نویسان در قرون بعد آن را فقط با عنوان مدینه سجستان یاد کرد ه اند. علاوه بر حملات وحشتناک مغول و تیمور به زرنج، حوادث طبیعی همانند سیل و ریگ نیز نقش به سزایی در ویرانی این شهر داشتند.